Ο κίνδυνος της πλάνης και της υπερβολής

Όταν θέλεις να διεισδύσεις στα θεία νοήματα, και φοβάσαι μήπως πλανηθείς να έχεις το εξής σημείο για σιγουριά. Όταν αρχίζει η θεία χάρη και ανοίγει τους νοερούς οφθαλμούς της ψυχής σου, για να αισθάνεσαι τις άγιες εμπειρίες, τότε αρχίζουν να τρέχουν δάκρυα σαν ποτάμι από τα μάτια σου, ώστε να πλένονται και τα μάγουλά σου. Σότε ο πόλεμος που σου φέρνουν οι αισθήσεις συμμαζεύεται και έρχεται μέσα σου η γαλήνη. Όποιος σου πει αντίθετα απ’ αυτά που σου λέω, μην τον πιστέψεις. Πιο φανερό σημείο στο σώμα μας από τα δάκρυα μη ζητήσεις. Όταν, πάλι, ο νους υψωθεί ψηλά και δεν επηρεάζεται αρνητικά από τα κτίσματα, τότε παύουν και τα δάκρυα και οι σωματικές κινήσεις και η λειτουργία των αισθήσεων, και βλέπεις μυστήρια.


Όταν βρεις μέλι, να φας με το μέτρο, για να μην κορεσθείς, και το ξεράσεις. Μερικές φορές σκιρτά, και θέλει από μόνη της να ξεπεράσει τα όριά της, και να μάθει όσα είναι πάνω από τη φυσική της δύναμη. Πολλές φορές μάλιστα, ενώ διαβάζει τις Γραφές και θαυμάζει αυτά που είναι γραμμένα, κάτι βαθύτερο καταλαβαίνει και χαίρεται. 


Όταν όμως, κατά θείαν οικονομία, συγκρίνει τον εαυτό της (η ψυχή) με ό,τι υπερφυσικό εννόησε, αναλογίζεται σε ποιά μυστήρια διείσδυσε και τι υψηλές θεωρίες εγνώρισε. Σότε όμως βρίσκει τη φυσική της δύναμη τόσο υποδεέστερη και μικρότερη σε σύγκριση με κείνα τα θεία μυστήρια, ώστε την πιάνει φόβος και τρόμος, και βιάζεται να γυρίσει στα φυσικά χαμηλά μέτρα της. Σκέφτεται δηλαδή ότι δεν πρέπει να ερευνά τα υπέρλογα, αλλά να σιωπά, για να μην απολεσθεί. Όταν όμως ο Θεός σου δώσει εξουσία να κατανοήσεις κάτι από τα μυστήριά του, να δεχθείς αυτή την ευλογία με ταπείνωση, και να μη φερθείς με αναίδεια κατά των θείων μυστηρίων, αλλά να προσκυνήσεις και να δοξολογήσεις, και με σιωπή και δέος να ευχαριστήσεις το Θεό. Γιατί, όπως δεν είναι καλό να φάμε πολύ μέλι (Παροιμ. 25, 27), έτσι δεν είναι καλό να εξερευνούμε, πέρα από τις δυνάμεις μας, τα θεία λόγια. Γιατί, θέλοντας να γνωρίσουμε τα μακρινά πράγματα, που είναι δυσπρόσιτα λόγω της τραχύτητας του δρόμου, μπορεί να εξασθενήσει η οπτική δύναμη της ψυχής μας και να βλαφθεί.