Το σπουδαιότερο μυστήριο της χριστιανικής θρησκείας είναι το Βάπτισμα, γιατί μόνο αφού βαπτισθεί κάποιος, γίνεται μέλος της Εκκλησίας και θεωρείται Χριστιανός.
Στο Βάπτισμα με την τριπλή κατάδυση και ανάδυση στο αγιασμένο νερό εις το όνομα της Αγίας Τριάδος ο βαπτιζόμενος απαλάσσεται από το προπατορικό αμάρτημα και από τις προσωπικές του αμαρτίες (στην περίπτωση του ενήλικου) και αναγεννιέται με τη θεία Χάρη.
Το Βάπτισμα το συνέστησε ο ίδιος ο Κύριος πριν την Ανάληψη Του, όταν είπε στους μαθητές Του: «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. κη'19).
Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός βαπτίσθηκε από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό, όπου φανερώθηκε η Αγία Τριάδα.
Τα αισθητά σημεία του μυστηρίου είναι:
1) Το νερό, που είναι το φυσικό μέσο καθαρισμού. Επιτυχώς λοιπόν μπορεί να συμβολίσει τον πνευματικό καθαρισμό του πιστού από την αμαρτία. Επίσης το νερό χαρίζει ζωή και δύναμη. Έτσι είναι κατάλληλο να συμβολίσει την πνευματική ζωή.
2) Η τριπλή κατάδυση. Γίνεται στο όνομα της Αγίας Τριάδος και συμβολίζει την τριήμερη ταφή και Ανάσταση του Σωτήρος.
3) Τα λόγια του ιερέα: «βαπτίζεται ο δούλος του Θεού (...) εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».
Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια οι άνθρωποι βαπτίζονταν μεγάλοι. Πριν βαπτιστούν έπρεπε να κατηχηθούν, να διδαχτούν δηλαδή τις αλήθειες της πίστεως και να απαρνηθούν τις ειδωλολατρικές συνήθειες και αντιλήψεις.
Στην εποχή μας την απάρνηση του σατανά και τη σύνταξη με το Χριστό ομολογεί ο ανάδοχος, που είναι αντιπρόσωπος του νηπίου. Ονομάζεται ανάδοχος, γιατί αναδέχεται και αναλαμβάνει την ευθύνη της χριστιανικής μορφώσεως του αναδεκτού.
Ο νηπιοβαπτισμός σαν θεσμός είναι ευλογία και τιμή για τα παιδιά, ώστε να μη στερούνται τη θεία Χάρη, αλλά απαλλαγμένα από το προπατορικό αμάρτημα να αυξάνουν σωματικά και πνευματικά. Όμως, όταν μεγαλώσουν, πρέπει να φροντίσουν πολύ για τη χριστιανική τους μόρφωση. Η υπόσχεση συντάσσομαι με το Χριστό, πρέπει να εκπληρωθεί. Για το σκοπό αυτό η Εκκλησία έχει καθιερώοει το θεσμό των Κατηχητικών Σχολείων και η πολιτεία, που έχει επίσημη θρησκεία την Ορθόδοξη Χριστιανική, έχει ειδικό μάθημα σε όλα τα σχολεία.
Τα όσα γίνονται πριν από την τελετή του Βαπτίσματος, θυμίζουν την κατήχηση, που γινόταν παλαιότερα. Ο ιερέας διαβάζει ορισμένες ευχές, που ονομάζονται εξορκισμοί. Με αυτές εξορκίζεται ο διάβολος να αναχωρήσει από το βαπτιζόμενο. Κατόπιν ο ιερέας στρέφει αυτόν που πρόκειται να βαπτιστεί προς δυσμάς, στο βασίλειο του Σατανά. Εδώ γίνεται η απόταξη. Έπειτα γίνεται η στροφή προς ανατολάς, προς τον πνευματικό ήλιο της δικαιοσύνης, τον Ιησού Χριστό. Εδώ γίνεται η σύνταξη. Ο βαπτιζόμενος ομολογεί ότι συντάσσεται με το Χριστό, δηλαδή θα ακολουθήσει το Χριστό, θα γίνει οπαδός Του. Αυτό το βεβαιώνει απαγγέλοντας το Σύμβολο της Πίστεως.
Το νερό αγιάζεται με τρεις ευχές του ιερέα και με το σημείο του Σταυρού, που γίνεται μέσα στο νερό με το χέρι του ιερέα. Η χρήση του λαδιού και η επάλειψη του νηπίου με αυτό έχει τη συμβολική έννοια ότι ο πιστός θα παλεύει με το διάβολο, όπως οι αθλητές, που αλείβονταν παλιά με λάδι στις παλαίστρες.
Στο κύριο μέρος της ακολουθίας έχουμε το τριπλό βούτηγμα στην κολυμβήθρα στο όνομα της Αγίας Τριάδος, το Χρίσμα, την περιφορά γύρω από την κολυμβήθρα και την τριχοκουρία. Η περιφορά είναι χαρμόσυνη και πανηγυρική. Το λευκό χρώμα που κυριαρχεί (ρούχα, λαμπάδες) συμβολίζει την ψυχική καθαρότητα. Αυτός που βαπτίστηκε, ανήκει πλέον στο Χριστό και προσφέρει σ' Αυτόν, ως πρώτη θυσία, λίγες τρίχες από την κεφαλή του. Ο στίχος του Αποστόλου Παύλου: «όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε» (Γαλ. γ' 27), μας θυμίζει την μεγάλη αλήθεια ότι με το Βάπτισμα πήραμε το Χριστό στην ύπαρξη μας.
Σε περίπτωση κινδύνου ενός αβάπτιστου η Εκκλησία αναγνωρίζει το αεροβάπτισμα με τα λόγια: «Βαπτίζεται ο δούλος του Θεού (...) εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Το Βάπτισμα αυτό μπορεί να το κάνει οποιοσδήποτε Χριστιανός. 'Οταν όμως επιζήσει ο «αεροβαπτισμένος» το Βάπτισμα τελείται από τον ιερέα κανονικά. Το κανονικά τελεσμένο Βάπτισμα είναι ανεπανάληπτο.
Εξάλλου για τα νήπια, που πεθαίνουν αβάπτιστα μερικοί Πατέρες της Εκκλησίας υποστηρίζουν ότι θα βρίσκονται σε «μέση κατάσταση», ούτε θα κολάζονται αλλά ούτε και θα δοξάζονται. Η Αγία Γραφή όμως δε μας λέει τίποτα το σχετικό. Η πλήρης αποκάλυψη μας επιφυλάσσεται στην άλλη ζωή.
