Παραίνεση των αγίων πατέρων για προκοπή στην τελειότητα

Τόμος Α’ Κεφάλαιο Α

1. Ρώτησε κάποιος τον αββά Αντώνιο:
“Τι αν φυλάξω, θα είμαι αρεστός στον Θεό;”
Και απάντησε ο Γέροντας:
“Τήρησε αυτά που θα σου παραγγείλω:
Όπου κι αν πάς, τον Θεό να΄ χεις μπρος στα μάτια σου πάντοτε.
Ό,τι κι αν κάνεις, να στηρίζεται στη μαρτυρία των θείων Γραφών.
Και σ΄ όποιον τόπο κι αν κατοικείς, μη μετακινείσαι εύκολα από κει.
Αυτές τις τρεις παραγγελίες κράτησέ τες και σώζεσαι”.
8. Ο αββάς Βενιαμίν πεθαίνοντας είπε στα πνευματικά του παιδιά:
“Κάντε αυτά που θα σας πω και θα μπορέσετε να σωθείτε:
Να είστε πάντοτε χαρούμενοι, να προσεύχεστε αδιάκοπα και να
ευχαριστείτε τον Θεό για το κάθε τι”.
10.Είπε ο αββάς Γρηγόριος ο Θεολόγος:
“Ο Θεός από κάθε άνθρωπο που είναι βαφτισμένος αυτά τα τρία ζητάει:
Από την ψυχή ορθή πίστη, από τη γλώσσα την αλήθεια και από το σώμα τη
σωφροσύνη”.
13.Ο μακάριος Επιφάνιος έλεγε:
“Είναι απαραίτητο να αποκτούν, όσοι μπορούν, τα χριστιανικά βιβλία.
Και μόνο που τα βλέπουμε τα βιβλία, μας κάνουν πιο διστακτικούς προς
την αμαρτία, αλλά και μας παρακινούν να ανοίγουμε τα μάτια όλο και
περισσότερο προς το θέλημα του Θεού”.
14.Είπε πάλι:
“Μεγάλη ασφάλεια για την αποφυγή της αμαρτίας είναι η ανάγνωση της
αγίας Γραφής”.
15.Είπε επίσης:
“Η άγνοια της αγίας Γραφής είναι μεγάλος γκρεμός και βαθύ χάσμα”.
16.Είπε ακόμη:
“Το να αγνοούν οι άνθρωποι εντελώς τους θείους νόμους είναι μεγάλη
προδοσία της σωτηρίας”.
8. Είπε ο ίδιος πάλι:
“Ο Θεός στους αμαρτωλούς χαρίζει και το κεφάλαιο, όταν μετανοούν, όπως
στην πόρνη και τον τελώνη, ενώ από τους δικαίους ζητάει και τόκους. Και
αυτό είναι ακριβώς εκείνο που έλεγε ο Κύριος στους Αποστόλους:
Εάν η ευσέβειά σας δεν ξεπεράσει την ευσέβεια των Γραμματέων και των
Φαρισαίων, δεν θα μπείτε στη Βασιλεία των Ουρανών”.
9. Είπε ο αββάς Ευπρέπιος:
“Εφόσον παραδέχεσαι ότι ο Θεός είναι αξιόπιστος και δυνατός, πίστευέ Τον
και θα μετέχεις στις ευλογίες Του.
Αν όμως το παίρνεις αψήφιστα το πράγμα, σημαίνει ότι δεν πιστεύεις”.
Και πρόσθεσε:
“Όλοι πιστεύουμε ότι είναι δυνατός ο Θεός, επίσης πιστεύουμε ότι τα
πάντα μπορεί να κάνει, αλλά είναι ανάγκη να έχεις πίστη μέσα σου και για
τις προσωπικές σου υποθέσεις, ότι δηλαδή και σε σένα θα κάνει θαυμαστά
σημεία”.
10. Ένας αδελφός ρώτησε τον ίδιο Γέροντα:

“Πώς έρχεται στην ψυχή ο φόβος του Θεού;”
Και ο Γέροντας είπε:
“Εάν ο άνθρωπος έχει την ταπείνωση και την ακτημοσύνη, έρχεται μέσα
του ο φόβος του Θεού”.
22.Στις αρχές της μοναχικής του ζωής ο ίδιος ο αββάς Ευπρέπιος επισκέφθηκε
κάποιον Γέροντα και του είπε:
“Αββά, πες μου κάποιον λόγο, πώς θα μπορέσω να σωθώ;”
Κι εκείνος του είπε:
“Εάν θέλεις να σωθείς, όπου κι αν πάς, μη βιαστείς να πάρεις τον λόγο,
πριν σε ρωτήσει κάποιος”.
Αυτός ένιωσε συντριβή για τον λόγο που του είπε και έβαλε μετάνοια
λέγοντας:
“Αλήθεια, πολλά βιβλία διάβασα και τέτοια ωφέλεια ποτέ δε γνώρισα”. Κι
έφυγε πολύ ωφελημένος.
6
23.Είπε η αμμάς Ευγενία: “Μας συμφέρει σαν ζητιάνοι να ζούμε, αρκεί μόνο να
είμαστε μαζί με τον Ιησού.
Γιατί όποιος είναι μαζί με τον Ιησού, είναι πλούσιος κι αν ακόμη υλικά είναι
φτωχός.
Αυτός ο οποίος προτιμά τα γήινα από τα πνευματικά, θα χάσει και τα δύο,
ενώ εκείνος που επιθυμεί τα ουράνια, θα βρει οπωσδήποτε και επίγεια
αγαθά”.
28.Είπε ο αββάς Ησαϊας ο ιερέας:
“Κάποιος από τους Πατέρες έλεγε πως ο άνθρωπος οφείλει, πάνω απ΄ όλα,
να αποκτήσει πίστη στον Θεό και ν΄ αναζητεί συνεχώς και με πόθο τον
Θεό. Να επιδιώκει επίσης την κακοπάθεια, την ταπεινοφροσύνη, την
αγνότητα, τη φιλανθρωπία και την αγάπη σ΄ όλους. Την υποταγή και την
πραότητα, τη μακροθυμία και την υπομονή, την επιθυμία για τον Θεό, και
να παρακαλεί συνεχώς τον Θεό με πόνο καρδιάς και αληθινή αγάπη για να
μην κοιτάξει ποτέ προς τα πίσω, αλλά να έχει στραμμένη την προσοχή του
σ΄ αυτά που ακολουθούν. Να μην έχει πεποίθηση στα καλά του έργα,
δηλαδή στη διακονία του, και να ζητάει από τον Θεό αδιάκοπα τη βοήθεια
για ό,τι φέρνει η κάθε μέρα”.
32.Ένας αδελφός ρώτησε τον αββά Ησαϊα για τη φράση της προσευχής που
υπάρχει στο Ευαγγέλιο:
“Τί σημαίνει το: Αγιασθήτω το όνομά σου;”
Και εκείνος αποκρίθηκε:
“Αυτό αφορά τους τελείους. Είναι αδύνατο να αγιασθεί το όνομα του Θεού
από εμάς, εφόσον μας εξουσιάζουν τα πάθη”.
44. Είπε ο μακάριος Ιωάννης ο Χρυσόστομος:
“Όταν κάθεσαι να διαβάσεις λόγο Θεού, να επικαλείσαι στην αρχή τον Θεό
ν΄ ανοίξει τα μάτια της ψυχής σου, ώστε να μην περιοριστείς στο να
διαβάζεις μόνο αυτά που γράφτηκαν αλλά και να τα εκτελείς, και έτσι να
μη γίνει καταδίκη μας η μελέτη του βίου και των λόγων των αγίων”.
48.Ανηφορίζοντας από τη Γεθσημανή στο όρος των Ελαιών, συναντά κανείς το
μοναστήρι του αββά Αβραμίου.
Σ΄ αυτό το μοναστήρι ηγούμενος ήταν ο αββάς Ιωάννης ο Κυζικηνός. Τον
ρωτήσαμε λοιπόν κάποια μέρα:
“Αββά, πώς μπορεί να αποκτήσει κανείς αρετή;”
Και μας απάντησε ο Γέροντας:
“Αν θέλει κανείς ν΄ αποκτήσει μια αρετή, δεν μπορεί να την κάνει κτήμα
του, αν δεν μισήσει την κακία που είναι ο αντίποδάς της.
7
 Αν λοιπόν θέλεις να έχεις πάντοτε πένθος στην ψυχή σου, μίσησε το
γέλιο.
Θέλεις να έχεις ταπείνωση; Μίσησε την υπερηφάνεια.
Θέλεις να είσαι εγκρατής; Μίσησε τη λαιμαργία.
Θέλεις να είσαι σώφρων; Μίσησε την ακόλαστη ζωή.
Θέλεις να είσαι ακτήμων; Μίσησε τη φιλαργυρία.
Αυτός που θέλει να είναι κάτοικος της ερήμου, μισεί τις πόλεις εξαιτίας
των πειρασμών.
Αυτός που θέλει να έχει ησυχία, μισεί την παρρησία.
Αυτός που θέλει να ζει άγνωστος, μισεί την τάση για επίδειξη.
Αυτός που θέλει να κυριαρχεί στην οργή, μισεί να περνάει τις ώρες του
μαζί με πολλούς.
Αυτός που θέλει να έχει αμνησικακία, αποφεύγει να κακολογεί τους
άλλους.
Αυτός που θέλει να είναι απερίσπαστος, μένει στη μοναξιά.
Αυτός που θέλει να κυριαρχεί στη γλώσσα, ας κλείνει τ΄ αυτιά του να
μην ακούει πολλά.
Αυτός που θέλει να έχει τον φόβο του Θεού πάντοτε, θα μισήσει τη
σωματική ανάπαυση και θα αγαπήσει τη θλίψη και τη στενοχώρια”.
56.Ένας αδελφός ρώτησε τον αββά Μακάριο τον μέγα σχετικά με την
τελειότητα. Και απάντησε ο Γέροντας τα εξής:
“Δεν μπορεί να είναι κανείς τέλειος, εάν δεν αποκτήσει ταπείνωση μεγάλη
στην καρδιά και στο σώμα, εάν δεν μάθει δηλαδή:
Nα μην υπολογίζει τον εαυτό του σε καμιά περίπτωση αλλά να προτιμά
να βάζει ταπεινά τον εαυτό του χαμηλότερα απ΄ όλη την κτίση, να μην
κρίνει διόλου κάποιον, παρά μόνο τον εαυτό του, να υπομένει την
καταφρόνια και να αποστρέφεται ολόψυχα κάθε κακία.
Nα βιάζει τον εαυτό του να΄ ναι μακρόθυμος, αγαθός, ν΄ αγαπά τους
αδελφούς, να είναι σώφρων, να κυριαρχεί στον εαυτό του, γιατί λέει η
αγία Γραφή “η Βασιλεία των Ουρανών ανήκει σ΄ αυτούς που ασκούν βία
στον εαυτό τους και αυτοί οι αγωνιστές την κερδίζουν.
Nα βλέπει ίσια με τα μάτια, να φρουρεί τη γλώσσα και ν΄
αποφεύγει ν΄ ακούει μάταια πράγματα που φθείρουν την ψυχή.
Tα χέρια να κινούνται για να κάνουν το θέλημα του Θεού, η καρδιά να
είναι καθαρή έναντι του Θεού και το σώμα αμόλυντο, να έχει τη μνήμη
του θανάτου καθημερινά, ν΄ αποκηρύσσει την εσωτερική οργή και
κακία.
8
Nα αποτάσσεται τα υλικά και τις σαρκικές ηδονές, να αποτάσσεται το
διάβολο και όλα τα έργα αυτού και να συντάσσεται σταθερά με τον
Βασιλιά των πάντων Θεό και μ΄ όλες τις εντολές του, να προσεύχεται
αδιάκοπα και να παραμένει κοντά στον Θεό πάντοτε, σε κάθε
περίσταση και σε κάθε εργασία”.
60. Είπε ο αββάς Μωυσής:
“Είναι αδύνατο να αποκτήσει κανείς τον Ιησού, παρά μόνο με κόπο, με
ταπείνωση και με προσευχή ακατάπαυστη”.
62. Ένας αδελφός ρώτησε κάποιον Γέροντα:
“Ποιο καλό πράγμα υπάρχει, για να το κάνω και να βρω ζωή μέσα σ΄αυτό;”
Και είπε ο Γέροντας:
“Ο Θεός γνωρίζει το καλό. Όμως άκουσα ότι κάποιος από τους πατέρες
ρώτησε τον αββά Νισθερώο τον μεγάλο, τον φίλο του αββά Αντωνίου:”
“Ποιο θεωρείται έργο καλό για να το κάνω;”
Κι εκείνος του είπε:
“Όλες οι αρετές δεν είναι ισοδύναμες; Η αγία Γραφή λέει ότι ο Αβραάμ
υπήρξε φιλόξενος και είχε τον Θεό μαζί του. Ο Ηλίας αγαπούσε την ησυχία
και ο Θεός ήταν μαζί του. Ο Δαβίδ ήταν ταπεινός και ο Θεός ήταν μαζί του.
Ό,τι λοιπόν καταλαβαίνεις να θέλει η ψυχή σου που είναι σύμφωνο με το
θέλημα του Θεού, αυτό κάνε και κράτα άγρυπνη την καρδιά σου”.
64. Είπε ο αββάς Ποιμήν:
“Η επαγρύπνηση και η προσοχή στον εαυτό μας και η διάκριση, αυτές οι
τρεις αρετές είναι οδηγοί της ψυχής”.
70. Είπε ακόμη ότι, όταν πρόκειται ένας άνθρωπος να χτίσει σπίτι, πολλά είναι
τα χρειαζούμενα που συγκεντρώνει, για να μπορέσει να το στήσει το σπίτι,
αλλά και είδη διάφορα συγκεντρώνει, έτσι κι εμείς ας αποκτήσουμε λίγο,
έστω, απ΄ όλες τις αρετές.
78. Είπε πάλι:
“Προσπάθησε όσο μπορείς να μην κακομεταχειρισθείς γενικώς κανένα, και
καθαρή κράτησε την καρδιά σου στις σχέσεις σου με κάθε άνθρωπο”.
81. Είπε ο αββάς Παμβώ:
“Εάν έχεις καρδιά, μπορείς να σωθείς”.
89. Είπε κάποιος Γέροντας:
“Έχε έτοιμο το σπαθί σου για αγώνα”.
Και ο αδελφός απάντησε:
9
“Το θέλω αλλά δεν μ΄ αφήνουν τα πάθη”.
Κι ο Γέροντας πρόσθεσε:
“Η αγία Γραφή λέει: Ζήτησέ με, όταν θλίβεσαι, και θα σε απαλλάξω και θα
με δοξάσεις. Να επικαλείσαι λοιπόν Αυτόν και θα σε λυτρώσει από κάθε
πειρασμό”.
93. Είπε επίσης:
“Άνθρωπέ μου, για σένα γεννήθηκε ο Χριστός, γι αυτό ήρθε ο Υιός του
Θεού, για να σωθείς εσύ.
Και έγινε παιδί, και μεγάλωσε ως άνθρωπος, ενώ ήταν Θεός.
Κάποια φορά έκανε τον αναγνώστη, πήρε το ιερό βιβλίο μες στη συναγωγή
και διάβασε:
“Το Πνεύμα του Κυρίου είναι και μένει σε μένα, γιατί μ΄ αυτό με έχρισε”.
Άλλη φορά ως υποδιάκονος έκαμε φραγγέλιο από σχοινί και τους έβγαλε
όλους έξω από το ιερό και τα πρόβατα και τα βόδια και όλα τ΄ άλλα.
Άλλοτε πάλι ως διάκονος, ζώστηκε την πετσέτα και έπλυνε τα πόδια των
μαθητών του, δίνοντας εντολή να πλένουν κι αυτοί τα πόδια των αδελφών
τους, ως Ιερέας, κάθισε ανάμεσα στους ιερείς και δίδασκε τον λαό.
Κι άλλη φορά ως επίσκοπος, πήρε άρτο, τον ευλόγησε και τον έδωσε στους
μαθητές του.
Μαστιγώθηκε εξαιτίας σου και συ γι αυτόν δεν σηκώνεις ούτε μια
προσβολή, ενταφιάστηκε και αναστήθηκε ως Θεός.
Όλα για μας με τη σειρά, το ένα κατόπιν του άλλου τα υπέστη, για να μας
σώσει.
Ας είμαστε λοιπόν νηφάλιοι, ας είμαστε άγρυπνοι, ας περνούμε τον καιρό
μας προσευχόμενοι, ας κάνουμε όσα είναι ευάρεστα σ΄ Αυτόν”.
98. Είπε πάλι κάποιος απ΄ τους Γέροντες:
“Εάν ο μέσα μας άνθρωπος είναι νηφάλιος, έχει τη δύναμη να
προστατεύσει και τον έξω άνθρωπο.
Εάν όμως λείπει η εσωτερική προϋπόθεση ας φυλάξουμε με όση δύναμη
έχουμε τη γλώσσα μας”.
103.Είπε κάποιος Γέροντας:
“Είτε πέφτεις να κοιμηθείς είτε σηκώνεσαι ή οτιδήποτε άλλο κάνεις, εάν
έχεις τον Θεό μπροστά στα μάτια σου, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να
σε φοβίσει ο εχθρός και εάν ο λογισμός με τον τρόπο αυτό μείνει σταθερά
προσηλωμένος στον Θεό, τότε και η δύναμη του Θεού θα μείνει μέσα σ΄
αυτόν”.
111.Είπε κάποιος απ΄ τους πατέρες:
10
“Εάν δεν μισήσεις πρώτα, δεν μπορείς ν΄ αγαπήσεις, εάν δηλαδή δεν
μισήσεις την αμαρτία, δεν μπορείς να κάνεις το θέλημα του Θεού, όπως
αναφέρεται στην αγία Γραφή, “Απόφυγε το κακό και πράξε το καλό”.
Όμως και σ΄ αυτή την περίπτωση η ψυχική διάθεση είναι εκείνη που
μετράει πάντοτε.
Γιατί ο Αδάμ αν και ήταν μέσα στον παράδεισο, παρέβη την εντολή του
Θεού, ενώ ο Ιώβ, αν και ήταν καθισμένος πάνω στην κοπριά, κράτησε την
αυτοκυριαρχία του.
Λοιπόν το μόνο που ζητάει ο Θεός απ΄ τον άνθρωπο είναι η καλή του
διάθεση και να έχει πάντοτε τον φόβο του Θεού μέσα του”.
117.Είπε κάποιος Γέροντας:
“Φρόντισε με ιδιαίτερη προσοχή να μην αμαρτάνεις, για να μην
προσβάλεις τον Θεό που κατοικεί μέσα σου και τον διώξεις απ΄ την ψυχή
σου”.
147.Έλεγε κάποιος από τους Γέροντες:
“Ό,τι αποστρέφεσαι, μην το κάνεις στον άλλο.
Αποστρέφεσαι το να πει κάποιος λόγια εναντίον σου; Μην κακολογήσεις κι
εσύ κάποιον.
Αποστρέφεσαι το να σε εξευτελίσει κάποιος ή να σε εξυβρίσει ή να αρπάξει
κάτι από τα υπάρχοντά σου ή ό,τι άλλο παρόμοιο μπορεί να συμβεί; Και
εσύ ούτε ένα απ΄ αυτά μην κάνεις σε άλλον.
Όποιος μπορεί να κρατήσει αυτόν τον λόγο, του αρκεί για να σωθεί”.